TITLE: Temporary crown – an indirect method using thermostatic acrylic material and CAD/CAM techniques – part II
STRESZCZENIE: Niniejsza praca stanowi część drugą projektu przedstawiającego metody wykonania uzupełnień tymczasowych w postaci koron tymczasowych w odcinku przednim. W artykule ujęto wytyczne dotyczące dostępności wybranych technik przy użyciu tworzywa akrylowego termoutwardzalnego, etapy procedur laboratoryjnych przy wykonawstwie metod konwencjonalnych oraz zastosowania technologii CAD/CAM.
SŁOWA KLUCZOWE: korona tymczasowa, polimeryzacja, PMMA, CAD-TEMP
SUMMARY: The paper is part two of a project presenting methods of fabricating temporary restorations in the form of temporary crowns of anterior teeth. The article presents guidelines on the availability of selected techniques using thermostatic acrylic material as well as the stages of laboratory procedures during the fabrication of conventional methods and the use of CAD/CAM techniques.
KEYWORDS: temporary crown, polymerisation, PMMA, CAD-TEMP

Korony tymczasowe wykonane z polimetakrylanu metylu są uzupełnieniem tymczasowym w trakcie oczekiwania przez pacjenta na uzupełnienie stałe. Uwzględniając ochronę przyzębia, korony akrylowe są wykonywane dodziąsłowo, ponieważ resztkowy monomer zawarty w materiale może wywrzeć szkodliwy wpływ na przyzębie. Uzupełnienie tego rodzaju powinno być ukształtowane schodkowo, co pozwala na gładkie przejście ściany korony w ścianę zęba (1). Ze względu na estetykę korony akrylowe pozwalają uzyskać w pełni zadowalający tymczasowy efekt kosmetyczny.

Studenci technik dentystycznych, członkowie Studenckiego Koła Naukowego przy Zakładzie Technik Dentystycznych i Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, przystąpili do projektu mającego na celu zrealizowanie wybranych metod i technik wykonania korony tymczasowej.

Studenci zostali podzieleni na dwie grupy. Grupa I wykonała uzupełnienia tymczasowe przy użyciu tworzywa akrylowego szybkopolimeryzującego w uniwersyteckiej pracowni protetycznej oraz zapoznała się z procesem wykonania tego typu uzupełnień w gabinecie dentystycznym. Efekty pracy zostały opisane w części pierwszej artykułu (2).

Grupa II wykonała korony tymczasowe z wykorzystaniem tworzywa akrylowego termoutwardzalnego w sposób tradycyjny oraz z wykorzystaniem technologii CAD/CAM. Niniejszy artykuł przedstawia etapy wykonania tych procesów.

W pierwszym etapie wykonano dwa rodzaje uzupełnień tymczasowych na ząb 11. Zastosowano tworzywo termoutwardzalne Estetic H firmy Wiedent, utwardzane w wyniku polimeryzacji na gorąco. Materiału tego użyto z wykorzystaniem dwóch różnych technik. Pierwsza technika polegała na wymodelowaniu z wosku korony pełnokonturowej, natomiast w drugiej technice wykonano koronę przy użyciu gotowej licówki zęba akrylowego.

Grupa studentów, która wymodelowała koronę pełnokonturową, skorzystała z wosku GEO Renfert Classic w kolorze Snow-white. Nie należy używać różowego wosku modelowego, gdyż zawarty w nim barwnik przenika do formy gipsowej, a następnie do masy akrylowej i zmienia jej zabarwienie (3). Koronę na tym etapie poszerzono w punktach stycznych oraz wydłużono na brzegu siecznym w celu nieutracenia wielkości kształtu podczas końcowej obróbki mechanicznej korony (fot. 1). Po zdjęciu korony woskowej z modelu zęba wypełniono jej wnętrze gipsem III klasy (biały kolor) i osadzono w pozycji poziomej w puszce polimeryzacyjnej pod kątem 30° (fot. 2). Po utwardzeniu gipsu całość pokryto środkiem izolującym i po założeniu górnej części puszki uzupełniono gipsem (fot. 3). Czynność tę wykonano na stoliku wibracyjnym, aby uniknąć porowatości gipsu. Całość poddano procesowi wyparzania w celu pozbycia się wosku z puszki polimeryzacyjnej (fot. 4). W dalszym etapie całą powierzchnię gipsu pokryto izolatorem gips-akryl (Finosol) bez barwnika, tak aby pigment nie przedostał się do polimeryzowanego tworzywa akrylowego.

Po wystudzeniu formy gipsowej i pokryciu jej warstwą izolującą studenci przystąpili do nałożenia poszczególnych warstw korony (część przyszyjkowa, część środkowa – zębina, brzeg sieczny). Do dwóch naczyń wlano odpowiednią ilość płynu (metakrylanu metylu) i do każdego z nich dosypano proszek (polimetakrylan metylu). W pierwszym naczyniu wymieszano masę akrylową przeznaczoną na zębinę, natomiast w drugim naczyniu uzyskano masę akrylową przeznaczoną na brzeg sieczny (proporcje mieszania: wagowo proszek/płyn-2:1). Pojemność naczynia nie powinna być większa niż dwukrotna objętość użytej masy. Po wymieszaniu płynu z proszkiem zamknięto szczelnie naczynie i pozostawiono pod przykryciem na 15 minut do osiągnięcia odpowiedniej konsystencji masy (4). Tworzywo akrylowe w fazie ciasta wprowadzono za pomocą szpatułki do zagłębień w formie gipsowej puszki polimeryzacyjnej, wypełniając cały kształt korony. Całość pokryto zwilżonym celofanem, złożono obie części puszki i umieszczono pod prasą. Następnie otwarto puszki i usunięto nadmiary ciasta za pomocą skalpela z części siecznej, obejmującej około 1/3 długości korony (fot. 5). W to miejsce wprowadzono masę akrylową przeznaczoną na brzeg sieczny. Miejsce przy szyjce zwilżono monomerem i za pomocą „metody nasypywania” umieszczono polimer o ciemniejszym zabarwieniu (5, 6). Całość ponownie włożono wraz z celofanem pod prasę na minutę, po czym usunięto celofan i  skontrolowano przejścia pomiędzy warstwami akrylu (fot. 6). Puszkę wraz z ramką polimeryzacyjną umieszczono w polimeryzatorze, przetrzymując w stałej temperaturze 100°C przez 20 min. Po procesie polimeryzacji puszkę doprowadzono do temperatury pokojowej, usunięto z niej gotową koronę akrylową, którą poddano obróbce mechanicznej powszechnie znanymi metodami dla tworzyw akrylowych (7, 8).

Druga część grupy wykonała koronę akrylową przy użyciu standardowej licówki zęba akrylowego firmy Wiedent w kolorze A3. Z fabrycznego zęba pozostawiono część licową zęba wraz z punktami stycznymi, a miejsca połączenia z dodawanym akrylem zmatowiono (fot. 7). Licówkę zęba umieszczono na docelowej wysokości, a brakującą powierzchnię podniebienną wymodelowano z wosku GEO Renfert Classic w kolorze Classic Natura (fot. 8). Tak wykonaną koronę umieszczono w puszce polimeryzacyjnej, poddano procesowi wyparzania, a w miejsce wosku nałożono rozrobioną masę akrylową w kolorze zębiny (fot. 9). Całość poddano procesowi polimeryzacji oraz końcowej obróbce mechanicznej. Opracowano i polerowano ogólnie stosowanymi sposobami dla tworzyw akrylowych.

Opisane metody są tradycyjnymi technikami wykonania koron tymczasowych. Obecnie coraz częściej stosuje się technologię CAD/CAM, która pozwala na bardziej precyzyjne i szybsze przygotowanie uzupełnienia. Powszechnie używanymi materiałami do frezowania są PMMA oraz CAD-TEMP.

Dyski oraz bloczki PMMA (z polimetakrylanu metylu) służą do wykonania mostów i innych struktur przeznaczonych na prowizoryczne uzupełnienia tymczasowe w odcinku zębów przednich i bocznych. Materiał ten ma ograniczenia wytrzymałościowe, które pozwalają na wykonanie mostów wielopunktowych, ale z pewnymi ograniczeniami (w odcinku przednim – z dwoma przęsłami pomiędzy filarami do drugiego przedtrzonowca, natomiast mosty w odcinku bocznym – z jednym przęsłem pomiędzy filarami). Czas użytkowania uzupełnienia tymczasowego nie powinien przekroczyć 12 miesięcy.

Dla pacjentów z długoczasowym planem leczenia przekraczającym okres oczekiwania na uzupełnienie stałe powyżej roku przeznaczony jest materiał CAD-TEMP do frezowania w systemie CAM. CAD-TEMP jest kompozytem z wysoce usieciowanego polimeru akrylowego z mikrowypełniaczem do wykonania prowizoriów długoczasowych. Charakteryzuje się dużą stabilnością, wytrzymałością i odpornością powierzchniową, co pozwala na wykonanie czternastopunktowego mostu z możliwością użytkowania do trzech lat. Dostępny jest w postaci dysków i bloczków ze wskazaniem za najlepsze rozwiązanie dla pełnych lub częściowo anatomicznych prowizoriów długoczasowych (VITA CAD-Temp) i tymczasowych uzupełnień na implantach (VITA CAD-Temp IS). VITA CAD-Temp DISCs można obrabiać wszystkimi otwartymi systemami CAD/CAM, które mają możliwość frezowania krążków o średnicy 98,4 mm oferowanych w palecie kolorów w systemie 3D-MASTER (9).

Studenci koła naukowego po wykonaniu modelu dzielonego otrzymali możliwość zaprojektowania korony w systemie CAD. Po zeskanowaniu modeli studenci wyznaczyli przebieg granicy preparacji korony 11 (fot. 10). Granica powinna przebiegać łagodnym kształtem bez ostrych krawędzi. W kolejnym etapie ustalono tor wprowadzania korony, zaznaczono punkty styczne, umieszczono koronę zęba w odpowiedniej pozycji oraz nadano jej prawidłową grubość, uwzględniając odległość zębów przeciwstawnych. Proponowany przez program kształt korony dopracowano za pomocą indywidualnych preferencji każdego ze studentów (fot. 11). Dzięki współpracy z Pracownią Protetyczną Agnieszki Strawińskiej najlepszy projekt studenta został przekazany do realizacji, i na jego podstawie wyfrezowano koronę z materiału PMMA (fot. 12). Korzystając z tej możliwości, studenci mogli naocznie porównać metodę wykonania korony tradycyjną techniką z nową technologią.

Podsumowując, można stwierdzić, korony tymczasowe są ważnym elementem leczenia stomatologicznego, dlatego powinny odzwierciedlać pod względem wyglądu koronę ostateczną. Technika wykonania korony tymczasowej zależy od rozplanowania pracy protetycznej, czasu noszenia korony przez pacjenta oraz indywidualnych preferencji technika.

Studenci technik dentystycznych, członkowie Studenckiego Koła Naukowego przy Zakładzie Technik Dentystycznych i Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w artykule zestawili ze sobą trzy różne techniki wykonywania korony tymczasowej (fot. 13).

Pierwsza część artykułu opisuje technikę polegającą na wymodelowaniu z wosku korony pełnokonturowej. Natomiast w drugiej części artykułu przedstawiono technikę wykonania korony przy użyciu standardowej licówki zęba akrylowego. Obie części przedstawiają metodę zamiany wosku na tworzywo akrylowe z użyciem puszki polimeryzacyjnej.

W dalszej części artykułu opisano jedną z szybszych metod obecnie stosowanych na rynku, jaką są technologia CAD/CAM oraz używane w niej możliwości materiałowe dla uzupełnień tymczasowych. Projektowanie koron w systemie CAD oraz ich frezowanie w CAM cieszą się coraz większym zainteresowaniem ze względu na dokładność i szybkość pracy, powoli wypierając z pracowni protetycznych tradycyjne techniki.

Podziękowania

Podziękowania dla „ADI” Laboratorium stomatologiczno-protetycznego Agnieszka Strawińska za realizację projektu w technologii CAD/CAM.

Piśmiennictwo

1. Spiechowicz E.: Współczesne postępowanie laboratoryjne w protetyce stomatologicznej. PZWL, 1980, 177-183.

2. Tempińska M., Zelewska-Kryńska D., Suligowska K.: Korony tymczasowe – metoda bezpośrednia oraz metoda pośrednia z wykorzystaniem tworzywa akrylowego szybkopolimeryzującego – cz. I. „Nowoczesny Technik Dentystyczny”, 4/2020.

3. https://www.wiedent.com.pl/materialy-akrylowe/korony-mosty/estetic_h.php.

4. Nowak W.: Protetyka stomatologiczna. Wydanie II, PZWL, Warszawa 1961, 545-548.

5. Raszewski Z.: Nowe spojrzenie na tworzywa akrylowe. Wydawnictwo Elamed, Katowice 2009, 168-174.

6. Pryliński M., Sierpińska T.: Uzupełnienia tymczasowe stosowane w protetyce stomatologicznej. Elamed Media Group, Katowice 2016, 38-44.

7. Majewski S., Pryliński M.: Materiały i technologie współczesnej protetyki stomatologicznej. Wydanie I, Lublin 2013, 63-74.

8. Galasińska-Landsbergerowa J.: Protetyka stomatologiczna. PZWL, Wydanie VII, Warszawa 1980, 55-64.

9. https://www.vita-zahnfabrik.com/de/VITA-CAD-Temp-monoColor-25299,27568.html?markierung=cad%7Ctemp.

Dorota Zelewska-Kryńska ¹
Marta Tempińska ¹
Klaudia Suligowska ¹
Berenika Baumgart ²
Anna Brakoniecka ²
Laura Giczewska ²
Barbara Kosior ²
Patrycja Kucińska ²
Julia Nowicka <sup>2

1</sup> Zakład Technik Dentystycznych
i Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia
Gdański Uniwersytet Medyczny
p.o. kierownika: mgr Klaudia Suligowska
² Studenckie Koło Naukowe
przy Zakładzie Technik Dentystycznych
i Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia
Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

fot. mgr Dorota Zelewska-Kryńska, Berenika Baumgart

Fot. 1. Korona pełnokonturowa z wosku: a) powierzchnia wargowa, b) powierzchnia podniebienna

Fot. 2. Puszkowanie koron metodą poziomą pod kątem 30°

Fot. 3. Uzupełnienie kontry gipsem III klasy

Fot. 4. Puszki polimeryzacyjne po procesie wyparzania wosku: a) korona pełnokonturowa, b) korona z wykorzystaniem licówki standardowego zęba akrylowego

Fot. 5. Stworzenie miejsca pod brzeg sieczny poprzez ścięcie brzegu korony w 1/3 długości

Fot. 6. Kontrola koloru korony

Fot. 7a-b. Licówki wycięte przy użyciu standardowego zęba akrylowego

Fot. 8. Korona woskowa z wykorzystaniem licówki standardowego zęba akrylowego: a) powierzchnia wargowa, b) powierzchnia podniebienna

Fot. 9. Umieszczenie tworzywa akrylowego: a) gotowa masa akrylowa w kolorze zębiny, b) umieszczenie tworzywa akrylowego tylko w części puszki bez licówki

Fot. 10. Skanowanie modelu: a) model umieszczony w skanerze, b) gotowy model do wykonania projektu korony

Fot. 11. Projektowanie korony tymczasowej w CAD: a) gotowy projekt – powierzchnia wargowa, b) gotowy projekt – powierzchnia podniebienna

Fot. 12. Frezowanie korony z bloczka PMMA

Fot. 13. Gotowa korona akrylowa na modelu roboczym (trzy techniki): a) korona akrylowa wykonana techniką pełnokonturową, b) korona akrylowa wykonana z wykorzystaniem standardowej licówki zęba akrylowego, c) korona PMMA wykonana w technologii CAD/CAM