Artykuł - Nowoczesny Technik Dentystyczny

Artykuł przedstawia zasady pracy z akrylem metodą wlewową. Dzięki tej technologii wykonawstwo protez szkieletowych stało się szybsze i łatwiejsze.

TITLE: Making an acrylic denture by pouring method – introduction
STRESZCZENIE: Artykuł przedstawia zasady pracy z akrylem metodą wlewową. Dzięki tej technologii wykonawstwo protez szkieletowych stało się szybsze i łatwiejsze.
SŁOWA KLUCZOWE: akryl, proteza całkowita
SUMMARY: The article presents the principles of working with acrylic by pouring method. Thanks to this technology, making acrylic dentures has become faster and easier.
KEYWORDS: acrylic, complete denture

W dzisiejszych czasach do wykonania protezy akrylowej możemy wykorzystywać szeroką gamę materiałów i technologii – od tradycyjnych akryli polimeryzujących na gorąco i puszkowania w gipsie, po nowoczesne metody cyfrowe CAD/CAM, drukowanie czy frezowanie. Jest też metoda mniej na naszym rynku popularna. To metoda pośrednia, często niedoceniana, która dla wielu z techników pozostaje tajemnicą i to ją chciałbym przybliżyć w tym artykule. Zacznijmy jednak od krótkiego wprowadzenia.

Rozwój tworzyw akrylowych

Tworzywo na bazie polimetakrylanu metylu po raz pierwszy zostało zaprezentowane w 1935 roku w Niemczech. Od tamtego czasu stawało się coraz bardziej popularne, zastępując ówcześnie wykorzystywany materiał – wulkanizowany termicznie kauczuk. Tworzywo kauczukowe miało gorsze właściwości optyczne, a proces wytwarzania protezy był bardziej pracochłonny. Polimeryzacja trwała wiele godzin, natomiast proteza przez pewien czas miała nieprzyjemny zapach. Przez ponad 80 lat tworzywo akrylowe zmieniało się wielokrotnie po to, aby stało się bardziej przyjazne i bezpieczne dla pacjenta oraz technika dentystycznego. Pigmenty na bazie związków rtęci i kadmu, dotychczas zawarte w polimerze, zostały zamienione na organiczne pigmenty wysoko kompatybilne ze środowiskiem jamy ustnej pacjenta. Dzięki temu ograniczono reakcje alergiczne powodowane wypłukiwaniem się szkodliwych barwników, które następowały w trakcie użytkowania protezy przez pacjenta. Kolejnym krokiem naprzód w technologii wytwarzania protez było wprowadzenie pod koniec lat osiemdziesiątych nowych tworzyw akrylowych: high impact o podwyższonej odporności na złamanie oraz akryli do szybkiej polimeryzacji. Dzięki postępowi technologicznemu możemy cieszyć się akrylami wlewowymi, dzięki którym wykonywanie protez szkieletowych stało się o wiele prostsze i szybsze.

Akryl w technice wlewowej

Co nam przyniesie przyszłość? Wydawać by się mogło, że obecny ogromny rozwój nowych technologii szybko wyprze standardowe sposoby wykonywania protez ruchomych, jednak jeszcze przez jakiś czas żywice akrylowe będą najczęściej stosowanymi materiałami w protetyce stomatologicznej. W epoce, w której czas to pieniądz, szukamy nowoczesnych rozwiązań pozwalających nam maksymalnie uprościć proces polimeryzacji, oszczędzić materiał i zarobić jak najwięcej w jak najkrótszym czasie, przy równoczesnym uzyskaniu najwyższej jakości produktu finalnego w postaci protezy akrylowej. Świetnym przykładem takich działań, które możemy obserwować, jest zwiększający się udział tworzyw akrylowych w technice wlewowej. Spójrzmy na przykład kolegów zza granicy – liczby mówią same za siebie. Około 93% klasycznych protez akrylowych wykonywanych w Niemczech to właśnie protezy wykonane w technologii wlewowej. Dodatkowo z roku na rok użycie akryli chłodnej polimeryzacji stale wzrasta. Jednym z takich tworzyw jest akryl do techniki wlewowej – Villacryl SP firmy Zhermack.

Zastosowanie

W Polsce najbardziej popularnym zastosowaniem tego produktu jest wykonywanie akrylowych części w protezach szkieletowych. Jednakże świetnie nadaje się on również do wykonywania całkowitych i częściowych protez osiadających, napraw oraz podścieleń pośrednich, czyli takich, które wykonuje technik dentystyczny w laboratorium po otrzymaniu od stomatologa wycisku na protezie. Charakteryzuje się on łatwością w przygotowaniu i obróbce, wysoką estetyką dzięki naturalnej kolorystyce, co ma znaczący wpływ na komfort użytkowania przyszłej protezy przez pacjenta. Wystarczy 20-30 minut polimeryzacji w standardowym garnku ciśnieniowym, aby w prosty sposób otrzymać czystą i estetyczną protezę bez dużej ilości odpadów gipsowych. Dzięki tak szybkiemu czasowi pracy i uniwersalności produktu cały proces wykonania wysokiej jakości protezy przebiega w ergonomicznych i ekonomicznych warunkach. Właśnie tego materiału użyjemy do wykonania akrylowej protezy całkowitej, w której zamiast standardowej puszki forma wlewowa będzie wykonana z silikonu addycyjnego typu putty. Zanim jednak zaczniemy, przedstawię kilka zasad, którymi należy się kierować przy pracy z materiałami do metody wlewowej.

Zasady pracy z materiałami do metody wlewowej

Pierwszym krokiem jest przygotowanie protezy. W tym celu modelujemy girlandę zębową oraz łęgi, zwracając szczególną uwagę na obszar przyszyjkowy. Ważne jest, by tak wymodelować te okolice, aby były prostopadłe do powierzchni zęba sztucznego, nie miały zachyłków i innych elementów mogących spowodować nadmierne gromadzenie się resztek pokarmowych oraz osadów wpływających na higienę i estetykę gotowej protezy (fot. 1).

Gdy proteza jest przygotowana, możemy wykonać formę silikonową, która zastąpi nam drogą i nieekonomiczną puszkę polimeryzacyjną (fot. 2). Możemy użyć do tego każdego silikonu. Na rynku dostępnych jest wiele silikonów typu A i C do wykonywania przedlewów. Ważne jest, aby cechowały się odpowiednim odwzorowaniem szczegółów i nie traciły swoich wymiarów liniowych wraz z upływem czasu. Niestety wiele tanich silikonów po polimeryzacji wytwarza tłustą warstwę na powierzchni. Decydując się na wykorzystanie silikonu w pracowni protetycznej, takich tworzyw najlepiej unikać. W swojej pracy wykorzystuję A silikony ze względu na ich gładszą strukturę i niezmienność wymiarów. Formę silikonową przygotowuję z dwóch rodzajów silikonu addycyjnego – Platinum 85 Touch oraz Platinum 95. Pierwszy z nich charakteryzuje się gładką i aksamitną powierzchnią po spolimeryzowaniu, co znacząco wpływa na jakość odwzorowania wymodelowanej powierzchni w protezie (fot. 3). Drugi natomiast, dzięki wysokiej twardości 95 Shore A, wzmacnia całą formę, zapobiegając zniekształceniom (fot. 4). Twardość Shore A ma tutaj fundamentalne znaczenie – należy używać silikonów o twardości minimum 85 Shore A.

Ze względu na niższą temperaturę i ciśnienie niezbędne jest odpowiednie przygotowanie zębów. Zaczniemy od opisania, w jaki sposób wytwarza się akrylowe zęby sztuczne. Najpopularniejszymi ze względu na cenę oraz właściwości adhezji do akrylu są zęby akrylowe. Współcześnie możemy spotkać wiele typów zębów akrylowych. Każdy producent oferuje wiele kolorów, fasonów, rozmiarów i technologii użytych podczas produkcji.

Z reguły zęby są wykonane z polimetakrylanu metylu (PMMA), czyli z tego samego materiału co proszek akrylowy używany do protez, a także dodatków sieciujących mających za zadanie utwardzenie struktury akrylu. Zmniejsza to ścieralność oraz sorpcję płynów z jamy ustnej, czyli zapobiega zmienianiu koloru zębów sztucznych podczas użytkowania. Sam proces polimeryzacji przebiega w wyższej temperaturze i ciśnieniu niż standardowy proces polimeryzacji akrylowej płyty protezy w laboratorium protetycznym. Zabiegi te sprawiają, że ząb akrylowy jest twardszy oraz chłonie mniej płynów z jamy ustnej niż akryl polimeryzowany przez technika. Właśnie dlatego tak ważna jest aktywacja zębów akrylowych przed polimeryzacją płyty protezy w laboratorium protetycznym. Na szczęście wielu producentów zębów wykonuje warstwę dośluzówkową zęba o niższym stopniu usieciowania, co znacznie ułatwia monomerowi penetrację, dzięki czemu połączenie z płytą protezy jest silniejsze.

Istnieje wiele sposobów na zwiększenie adhezji zębów akrylowych do płyty protezy. Podstawową czynnością, jaką musimy wykonać, jest zeszlifowanie powierzchni zęba akrylowego w miejscach, w których będziemy chcieli, aby połączył się z masą akrylową. Najlepiej wykonać to za pomocą kamienia do akrylu, co pozwoli na zwiększenie powierzchni łączenia poprzez mikroretencję. Kolejnym sposobem zwiększenia powierzchni adhezyjnej zęba sztucznego jest użycie specjalnego frezu nacinającego rowki albo wykonanie retencyjnych otworów lub rowków tradycyjnymi frezami (fot. 5).

Równie ważna jest izolacja modelu gipsowego. Użyjemy do tego standardowego izolatora gips-akryl na bazie alginianów – Izo-solu. Co jest najważniejsze w przypadku izolowania gipsu od akrylu? Cienka, idealnie gładka, jednorodna i błyszcząca błonka alginianu wapnia (fot. 6). Dzięki temu dośluzówkowa część przyszłej protezy będzie bardziej biokompatybilna z tkankami miękkimi pacjenta (fot. 7). Przez całe życie uczono mnie, by izolator przelewać do małego naczynka, po czym rozprowadzać pędzlem. Efektami tego były potrzeba dwukrotnego izolowania modelu i formy gipsowej, charakterystyczne smugi powstające ze zrywanej warstwy alginianu wapnia tworzone przez włosie pędzelka, a w rezultacie zaburzone odwzorowanie w przyszłej protezie pola protetycznego pacjenta. Na szczęście istnieje prostsza metoda. Wystarczy na ciepły model gipsowy (reakcja wytworzenia warstwy izolującej zajdzie szybciej) nalać prosto z butelki cienkim strumieniem Izo-sol (fot. 8) tak, aby mieć możliwość delikatnego rozprowadzenia produktu palcem (fot. 9). Następnie czekamy minutę – dwie na wytworzenie błonki izolującej, a nadmiary izolatora usuwamy pod delikatnym strumieniem wody z kranu (fot. 10). Tak poizolowany model stawiamy pionowo, żeby wyschnął. Należy pamiętać, aby model użyty do polimeryzacji był wilgotny. Ustrzeże nas to przed bąbelkami powietrza przedostającymi się z modelu do płyty protezy.

Istotnym etapem jest przygotowanie masy akrylowej. W tym celu będziemy potrzebowali dokładnej wagi elektronicznej, szklanej zlewki, w której wymieszamy tworzywo akrylowe, oraz metalowej łopatki mieszającej. Przydatne także będzie naczynko, w którym odważymy polimer. Warto odmierzyć trochę więcej masy, aby mieć pewność, że wystarczy jej do wykonania protezy. Proporcje mieszania są niezwykle ważne (fot. 11-14). Mitem jest, że protezy wykonane techniką wlewową zawierają bardzo dużo monomeru resztkowego. Akryle takie są wyprodukowane ze specjalnego polimeru oraz mają tak dobrane katalizatory reakcji, aby zapewnić odpowiednie właściwości fizykochemiczne, biokompatybilność oraz odpowiedni poziom monomeru resztkowego ściśle kontrolowany normami ISO oraz przepisami dotyczącymi wyrobów medycznych.

Aby uzyskać odpowiednią estetykę masy akrylowej, trzeba trzymać się kilku prostych zasad. Po wymieszaniu należy odczekać 30-60 sekund, żeby miała ona konsystencję płynnego miodu (fot. 15). Taka postać akrylu zapobiegnie skupianiu się żyłek w jednym miejscu oraz pojawianiu się pęcherzyków powietrza. Najlepiej wlewać akryl cienkim strumieniem po ściance formy (fot. 16), a także delikatnie przechylać puszkę w celu ułatwienia uwalniania powietrza z otworów retencyjnych zębów, przestrzeni międzyzębowych czy innych elementów anatomicznych przyszłej protezy. Dodatkowo bardzo ważne jest, by odczekać od 3 do 5 minut, aż powierzchnia akrylu, widoczna w zapełnionych kanałach, stanie się matowa. Następnie formę można włożyć do garnka polimeryzacyjnego, pamiętając, aby nie zalewać wodą kanałów wlewowych, co zapobiegnie powstaniu skurczu polimeryzacyjnego.

Stosując się do tych prostych zasad, jesteśmy w stanie niezwykle szybko i prosto wykonać protezę akrylową (fot. 17). Według wyliczeń zwiększenie kosztów materiałowych o około 5 zł względem tradycyjnej metody puszkowania w gipsie pozwala na skrócenie całego procesu wykonywania protezy całkowitej nawet o 4 godziny, nie będąc przy tym ograniczonym liczbą puszek do polimeryzacji. Co można z robić z taką ilością czasu? Na pewno każdy z nas, techników, w mgnieniu oka poda wiele pomysłów.

lic. tech. dent. Przemysław Grabowski - absolwent jednej z najlepszych szkół dla techników dentystycznych w Polsce. Od początku swojej kariery zawodowej pasjonuje się przekazywaniem wiedzy oraz nowymi technologiami mogącymi usprawnić pracę w laboratorium. Obecnie pracuje jako nauczyciel w szkole dla techników dentystycznych, a także jako specjalista ds. edukacji klinicznej i produktów do techniki dentystycznej w firmie Zhermack.